Hacı Paşa kimdir? Anadolu’nun İbni Sinası kim?

Hacı Paşa kimdir, gerçek adı nedir, neden Anadolu’nun İbni Sinası olarak tanındı, hangi dönem yaşadı, kimlerden ders aldı, tıp alanında hangi çalışmaları yaptı, hangi eserleri yazdı, ünlü düşünür Cürcani hakkında ne dedi?Anadolu’nun İbni Sina’sı olarak bilinen ve tıp alanında bir çok eser kaleme alan ünlü tabip Hacı Paşa’nın hayatını sizler için derledik. Hacı Paşa kimdir, gerçek adı nedir, neden Anadolu’nun İbni Sinası olarak tanındı, hangi dönem yaşadı, kimlerden ders aldı, tıp alanında hangi çalışmaları yaptı, hangi eserleri yazdı, ünlü düşünür Cürcani hakkında ne dedi?İşte cevabı:  Hacı Paşa, 1335 yılında Konya’da doğdu. İlk tahsilini ve medrese eğitimini Konya’da yaptı. Anadolu’nun İbni Sina’sı olarak bilinen fıkıh ve tıp bilginidir. İsmi, Celâlüddîn Hızır bin Ali el-Konevi olup, Hacı Paşa diye meşhur olmuştur. KAHİRE’YE GİTTİAilesi Hacı Paşa’yı o zamanın bilim merkezlerinden biri olan Kahire’ye gönderdi. Kahire’de de hocaları Şeyh Ekmelüddin’den ve Mübarekşah Mantıki’den dersler aldı. Bir ara ağır hastalığa yakalanması, tıp tahsiline yönelmesine yol açtı. Kısa zamanda devrinin en meşhur doktoru oldu. Kahire’nin en büyük hastanesine baştabip tayin edildi. İlaçlar ve hastalıklar üzerine ihtisasını ilerlettikten sonra memleketi Konya’ya döndü. Aydınoğlu İsa Bey’in daveti üzerine Aydın’a yerleşti. İsa Bey için Şifa-ül-Eskam ve Deva-ül-Alam adlı eseri ile, Türkçe Teshil adlı muhtasar bir tıp kitabı yazdı. Timur Han’ın tabipleriyle görüştü. Yapılan ilmi münazarada, ilminin üstünlüğü ve tıp alanındaki ehliyeti kabul edildi.CÜRCANİ DEHASINA HAYRAN KALDIBüyük İslam mütefekkiri Seyyid Şerif Cürcani onun dehasına hayranlığını yazmıştır. Hacı Paşa’nın Şifa-ül-Eskam ve Deva-ül-Alam adlı eserinin genel planı, İbn-i Sina’nın Kanun kitabına benzemektedir. Dört bölümden meydana gelen eserin birinci bölümünde genel bilgiler, ikinci bölümünde yiyecek ve içecekler, üçüncü bölümde hastalıkların sebepleri, dördüncü bölümde genel hastalıklar yer almaktadır. Hacı Paşa kitabın girişinde, eseri yazarken karşılaştığı güçlükleri, hocalarından yaptığı tahsili, hastane tecrübelerini ve okuduğu tıp kitaplarını bildirmektedir. Ayrıca birçok gözlemlere de yer vermiştir. Hacı Paşa daha sonra bu eserini kısaltıp, Türkçe olarak Teshil-üt-Tıb isimli kitabı yazmıştır. 1423 yılında Ödemiş’e bağlı Birgi’de vefat etmiştir. defnedildiği yere Hızırlık adı verilmiştir.ESERLERİDaha çok tıp sahasındaki eserleriyle tanınan Hacı Paşa, tefsir, kelam ve mantık konularında da eserler vermiştir. Türkçe yazılmış iki Tıp kitabı dışında kalan eserlerinin tamamı Arapçadır.TIP KİTAPLARI1) Et-Talimü fi ilmü’t-Tıb: Kahirede telif ettiği bu ilk çalışmasını 7 Recep 771 (4 Şubat 1370) günü tamamlamış ve eserini dört bölümden oluşturmuştur. Birinci bölümde nazarî, ikinci bölümde uygulamalı tıp bilgilerine yer verir. İkinci bölümün birinci kısmında yiyecek, içeceklerden ikinci kısımda basit ve birleşik ilaçlardan; üçüncü bölümde baştan ayağa kadar bütün organların hastalıkları, belirti ve tedavilerinden; dördüncü bölümde de bir organa mahsus olmayan genel hastalıklardan bahsedilir.2) el- Feride fi Zikri’ Ağziyeti’l- Müfide: Tıbba dair pratik bilgiler içerir. 17 Şubat 1370’te Şeyho Hanikahı’nda tamamlanmıştır. Üç bölüm halinde tertip edilmiştir. Birinci bölümde tıp hakkında genel bilgiler, ikinci bölümde yiyecek içecek ve ilaçların özelliklerinden, üçüncü bölümde hastalıklarla, sebep belirti ve tedavilerinden bahsedilir.3) Şifaü’l-Eskam ve Devaü’l- Alam: Tıp konusunda en ünlü eseri olup Anadolu’da Türk hekimleri tarafından çok itibar görmüştür. Yazımına Kahire’de başlamış, 782 yılının Ramazan ayında Ayasluk’ta bitirerek İsa Bey’e takdim etmiştir. Eser, dört makale olarak tertip edilmiştir. Birinci makalede nazari ve ameli tıp bilgileri, ikinci makalede yiyecek ve içeceklerden ve basit ilaçlardan, 3. Makale bütün organlara arız olabilen hastalıkların, 4. Makale ise genel hastalıkların sebep belirti ve tedavilerinden bahsedilir.4) Usulu-ü Hamse: Sağlığı korumak, mizacı düzeltmek, bulaşıcı hastalıkları ilaçla tedavi etmek için gerekli bilgileri veren bu eser Ayasluk’ta telif edilmiştir.5) Kitabü’s- Sade ve’l- İkbal:1398’de Ayasluk’ta yazılmıştır. Şifaü’l- Eskam’ın özeti mahiyetindedir. 1507’de Türkçeye çevrilerek II. Bayezid’e sunulmuştur.6) Müntehab-ı Şifa: Şifaü’l- Eskam’dan özetlenerek Türkçe olarak telif edilmiş ilk Tıp kitabıdır. Üç bölümden oluşan bu eserin birinci bölümünde iki baba halinde nazarî ve amelî tıp bilgilerine yer verilir; ikinci bölümde yiyecek, içecek ve ilaçlar, üçüncü bölümde hastalıklarla sebepler, teşhis ve tedavi yolları anlatılır.7) Teshil: Müntehab-ı Şifa ile aynı tertip üzere yazılmakla beraber teshil biraz daha yüzeyseldir. TEFSİR1) Mecmuai’l-Envar fi Cemiü’l Esrar: 10 cilt olarak telif edilmiştir. II. Murad döneminde bitmiş ve ona ithaf edilmiştir.2)Şerhu Levamiü’l- Esrar fi şerh-i Metailü’l Envar: Siraceddin Urmevi’nin mantık konusundaki ünlü eseri Metailü’l- Envar’ın Kutbiddin et- Tahtavî tarafından yapılmış “Levamiü’l- Esrar” üzerine haşiye tarzında yapılan bir çalışmadır.KELAMŞerhu Tavalii’l Envar fi İlmü’l Kelam: Kadı Beyzavi’nin kelam ilmine dair eserinin şerhidir. Aydınoğlu İsa Bey’e takdim edilmiştir. Kaynak: Hacı Paşa kimdir? Anadolu’nun İbni Sinası kim?